Çocuğum Üstün Yetenekli

Çocuğum Üstün Yetenekli

Bir anne olarak 9 ay karnınızda taşıdığınız, kucağınıza ilk verildiğinde kendinizi dünyanın en mutlu insanı olarak hissettiğiniz, bir baba olarak minik ellerini size uzatan ve ışıldayan dünyanın en güzel gözleriyle karşı karşıya geldiğiniz o andan sonra…

Çocuğunuz büyüdükçe birçok anne baba gibi sizler de her aşaması özel olan büyüme ve gelişim sürecinde onun birçok özelliğini gözlemleme fırsatı buldunuz. Zaman zaman övünerek bu farklılıkları sergilemesini istediğiniz de oldu. Benim oğlum/kızım ne kadar akıllı, inanılmaz bir hafızası, büyük bir kelime hazinesi var dediğiniz zamanlar da oldu. Hatta yakın çevrenizdekiler tarafından çok küçük yaşlardaki mantıksal konuşmaları dikkat çekiciydi.

Çocuğunuzun büyük bir hayal dünyası, doğal bir merakı ve mantıklı ilişkiler kurabilme özelliklerini sergilemesi bazen bir endişeye dönüştü, sorduğu sorularla sizi çok zorladığı da oldu. İlgi duyduğu bir konuya olan düşkünlüğü ve yoğunluğu hatta bu konudan başka bir şeyi gözünün görmediği zamanlar da olmuştu. Yıllar boyunca tarih, hayvanlar, arkeoloji, mitoloji gibi konulara sabitlendiğini, belgeseller izlediğini ve bunlarla ilgili fantastik romanlar okuduğunu gözlediniz. Onun bu farklılıklarından dolayı araştırmalar yapmaya başladınız. Üstün zekâlı olabileceği yönündeki düşüncelerinizi akademik yayınlarla desteklediniz belki. 

Genellikle yürüme, konuşma, okuma ve yazma gibi becerilerde yaşıtlarına göre gelişimleri hızlı olan üstün zekâlı çocukların ilerleyen zamanlardaki olası başarılarını düşünmek heyecan vericidir. Ancak üstün zekâlı çocukların oldukça kırılgan olduklarını ve tüm çocuklar gibi onların da sorunları olacağını bilmek önemlidir.

Peki, üstün yetenekli olduğunu düşündüğünüz çocuğunuzu bebeklik döneminde farklı kılan bu erken belirtiler neler olabilir?

• Yaşıtlarına göre daha az uyuma
• Erken ve kapsamlı dil gelişimi
• Gürültü ve duygulara yoğun tepki verme
• İletişim becerisinin dikkat çekici olması (Bakıcısını çok kolay kabullenmesi ve gülümsemesi.)
• Dikkat süresinin uzun ve sıra dışı bir belleğe sahip olması
• Yüksek aktivite düzeyi
• Kitaplara olan hayranlığı, öğrenmeden zevk alması ve öğrenme düzeyinin hızlı olması
• Meraklı olması, kapsamlı bir hayal dünyası
• Mükemmel anlamda mizah yeteneği
• Soyut düşünme ve problem çözme becerileri
• Duyarlı ve şefkatli olması
• Bebeklik döneminde daha az uyku gereksinimi duyması
• Aşırı duyarlı sinir sistemine sahip olması ve normal yaşıtlarına oranla daha hareketli olması
• Battaniyesini üstünden atma, giyim eşyalarındaki markalardan, iç çamaşırlarındaki etiketlerden, altlarının ıslanmasından rahatsız olma, gürültüye yoğun tepki gösterme şeklinde ifade bulan aşırı duyusal tepkiler vermesi.

Her gelişim döneminde akranlarına göre farklı olduğunu hissettiğiniz yavrunuz üstün yetenekli olabilir mi? Yaptığınız araştırmalar ve uzman görüşleri sonucunda zekâ testi yaptırmaya karar verdiniz. Rehberlik araştırma merkezleri veya hastanelerin psikiyatri bölümlerinde zekâ testi yapıldığını öğrendiniz. Yapılan test sonucunda çocuğunuzun üstün yetenekli olduğu tespit edildi. Bir ebeveyn olarak üstün yetenekli ilgili birçok kaynakta yayınlanan kontrol listelerine baktığınızda bu test yapılmadan önce de bazı belirtiler olduğunu gözlemlediniz.

Üstün yetenekli etiketinin sizi çok tedirgin ettiği ve gerildiğiniz zamanlar da olmuştur. Bu süreçte üstün yetenekli olan çocuğunuzun bu yeteneklerini ortaya koyabilmesi ve geliştirilmesi için çaba harcarken akademik anlamda sınıfındaki, apartmandaki komşu çocuklarla bir yarış içerisine girmesi ve akademik başarı testlerindeki başarılarının her zaman karşılaştırılması sizi çok yıpratmış olabilir. Bir yandan çocuğunuzun potansiyel yetenek alanlarına yönelik çalışmalar içinde olması öte yandan akademik anlamdaki çevrenin beklentisi yıpratıcı olabilmektedir.

Çocuk!

Çocuklarımızın sanat, müzik, spor, drama, iletişim, estetik, liderlik, yaratıcılık gibi yetenek alanlarına yönelik çalışmalar yerine eğitimlerinde özellikle bilim, mühendislik ve akademik başarıya yönelik çalışmalarını ön planda tutmakta mıyız?

Siz en çok hangisini kullanmak istiyorsunuz veya kullanıyorsunuz?

• Çocuğum üstün zekâlı.
• Çocuğum üstün yetenekli.

Anne-babalar, çocuklarının gelişimine katkıda bulunmak için her şeyi öğrenmek isteyebilirler. Onların çocuk olduğunu her zaman hatırlayarak, duygusal ve hassas olduklarının farkında olmalıdırlar. Belki de ebeveyn olarak üstün yetenekli çocuğumuzun diğer çocuklar gibi çocuk olduğunu, farklı yetenek alanlarında daha şanslı olduklarını ve üstün yeteneğin birçok belirtisinin bulunabileceğini kabul ederek başlayabiliriz.

Marland Raporu’nda üstün yetenekliler “Kendilerine ve topluma kazandırılmaları için sıradan okul programı tarafından sunulanların dışında, farklılaştırılmış eğitim programları ve/veya hizmetlerine ihtiyaç duyan çocuklardır.” şeklinde belirtilmektedir. Üstün yeteneklilik tanımlarının çoğunda üstün zekâya atıfta bulunulmakla birlikte anne baba olarak zekâ ve onun nasıl ölçüleceği hakkında pek çok farklı görüş bulunduğunu da bilmemiz gerekmektedir.

Günümüzde üstün yetenek eşittir yüksek zekâ anlayışla testlere dayalı tanılama yapmakta ve genelde zihinsel üstün yeteneği göz önüne almaktayız. Zekâ ve yetenek kavramları günlük hayatta genellikle birbiri yerine kullanılmakta, birçok farklı kaynakta konuyla ilgili farklı görüşler belirtilmektedir. Zekâ/yetenek ve üstün zekâ/üstün yetenek kavramları birbiri yerine kullanılmakla kalmayıp bazı anne babalar ve öğretmenlerde yüksek beklentiye dönüşmektedir. Üstün zekâlı/yetenekli çocukların her an olağanüstü bir performans göstereceği, sahip oldukları yetenek sayesinde proje hazırlayacak küçük mucitler olduğu ve her alanda başarı göstereceği gibi yanılgıları da beraberinde getirmektedir.

Değişik kaynaklarda yetenek, bir kimsenin bir şeyi anlama ve yapabilme kapasitesi, belirli alanlarda potansiyel iş yapabilme gücü olarak tanımlanmakta ve zekânın çeşitli alanlardaki yansıması olarak da görülebileceği belirtilmektedir. Günümüzde zekânın birbiriyle ilişkili ya da ilişkisiz birçok yetenekten oluştuğu kabul edilmektedir.

Yapılan araştırmalar, üstün zekâlı çocukların bazılarının belirli alanlarda üstün başarı, diğer alanlarda ise düşük başarı gösterdiklerini ortaya koymaktadır. Televizyon dizilerinde ve filmlerde olağanüstü yetenekler sergileyen karakterleri hayranlıkla izleyip, üstün yetenekli çocuklarımızın da her alanda olağanüstü performans göstermesini beklemek ne kadar gerçekçi olabilir?

Üstün yeteneklilerin eğitimine ülkemizde önemli çalışmalar yapmış ve bu alanda birçok yayını bulunan Prof. Dr. Ayşegül Ataman;

• Çocuk üç yaşındayken temel dört işlemi yapabiliyorsa, dört yaşından önce kendiliğinden okumaya başladıysa, bu çocuğun üstün zekâlı olduğunu,
• Üç yaşında her türlü müzik aletini çalabilen ya da olağanüstü resim yapabilen bir çocukta da olağanüstü müzik ve resim yeteneği bulunduğu apaçık ortadadır şeklinde herhangi türden bir ölçüm yapılmadan çocuğun kabataslak yeteneği hakkında bir şeyler söylenebileceğini belirtmektedir.

Son söz olarak örnek bir olayı paylaşmak istiyorum:

Nermin Hanım’ın Pırıl adlı üstün yetenekli bir kızı var. Nermin Hanım Pırıl ile ilgili yaşadıklarından bir kesiti bizimle paylaştı:

Pırıl’ın 1. sınıfa başlamadan önceki gelişim dönemindeki bazı davranışları dikkatimizi çekmişti. Son derece meraklı, hızlı, kolay, ayrıntılı ve özgün düşünebilen, mükemmel bir hafızası ile akıcı ve esnek fikirler ilişkilendirebilen ve ilgi duyduğu alanlara uzun süreli yoğunlaşan; mükemmel akıl yürütme becerisi ile aile ve arkadaş toplantılarında ilgiyi hep üzerinde toplayan bir çocuktu. Eşim Lübnanlı ve ben Türk’üm. Eşim anadili dili olan Arapça yanında ileri düzeyde İngilizce konuşuyor. Pırıl bebekliğinden itibaren eşimle bazen İngilizce bazen Türkçe konuşmamız, eşimin  arada Pırıl’a Arapça şarkılar da söylemesi, Pırıl’ın bu üç dille birlikte büyümesine neden oldu. Pırıl 3 yaşına geldiğinde aksanlı Arapça, iyi düzeyde Türkçe ve İngilizce konuşabiliyor ve bu üç dilde şarkıları söyleyebiliyordu.  1. sınıfa başlamadan her anne baba gibi bizlerde okul, öğretmen seçimi konusunda yoğun bir çaba içerisine girmiştik. Başarılı olduğu duyumlarını aldığımız Bahar öğretmenin sınıfına çocuğumuzu büyük zahmetlerle yazdırmış ve bunun mutluluğunu yaşamıştık.

İlk haftadan itibaren Bahar öğretmenden Pırıl ile ilgili şikayetler almaya başlamış ve şaşkınlık içerisinde devamlı okula çağrılır olmuştuk. Öğretmeni Pırıl’ın dikkatinin çabuk dağıldığını ve tüm sınıfın dikkatini dağıttığını sık sık tekrarlar olmuştu. Bu ilk yıl bizim için kâbus gibiydi. Sınıfın tüm aktivitelerinde Pırıl’ın yer almasına rağmen Bahar öğretmen sınıftaki 2-3 arkadaşıyla zaman geçirdiğini, teneffüslerde üst sınıflarla arkadaşlık ettiğini ve sosyal olarak sorunları olduğunu dile getirirken kapı aralığından Pırıl bunlara kulak misafiri olmuştu.

Bahar öğretmenin Pırıl’ın psikolojik destek alması gerektiği yönündeki ısrarları devam etmekteydi. Yaz tatilinde aynı yazlıkta bulunan aile dostumuz Psikolog Kerim Bey’e durumu anlattım ve Pırıl’la sohbet etmesini istedim. Kerim Bey yapılan görüşme sırasında Pırıl’la yaşadığı bir diyalogu bizimle paylaştı ve sorun olmadığını söyledi.

–   Pırıl söyle bakalım, sınıfta kaç arkadaşın var?

–   35 arkadaşım var.

–   Peki, söyle bakalım kaç kişiyle arkadaşlık kuruyorsun?

–   3 arkadaşım var.

–   Neden arkadaş sayı bu kadar az?

–   Kerim amca öğretmenimi, benim sosyal olarak sorunlarım olduğunu ve tüm arkadaşlarımla konuşmam ve zaman geçirmem gerektiğini anneme söylerken duydum. Bizim sitede kaç daire var?

–   300 daire

–   Peki, siz neden tüm dairelerdekilerle samimi değilsiniz? Neden sadece belirli ailelerle konuşuyor ve zaman geçiriyorsunuz?

–   İşte o gün Kerim Bey; Pırıl’a zekâ testi uygulanması gerektiğini söyledi ve Pırıl’ın üstün yetenekli olduğunu o günden sonra öğrendik.

 

Kaynakça:

• Bildiren, A., Üstün Yetenekli Çocuklar, 2011, Anne Babalar ve Eğitimciler İçin Yol Gösterici Bir Kılavuz, Doğan Kitap, İstanbul
• Öznacar M.D.&Bildiren A., 2012.Üstün Zekalı Çocukların Eğitimi ve Eğitsel Bilim Etkinlikleri, Anı Yayıncılık, Ankara
• Tuncay N.& Öznacar M.D., 2014. Sanal Düşler ve Özel Gerçekler, Özel Eğitim Gerektiren Bireyler ve Uzaktan Eğitim, Anı Yayıncılık, Ankara

Mehmet Öznacar
https://www.linkedin.com/in/mehmet-duran-%C3%B6znacar-16480842